Operatie geslaagd, patiënt overleden.

“Maar op deze manier kunnen we over vijftien jaar vaststellen: operatie geslaagd, patiënt overleden. De staatsschuld zal dan verdwenen zijn, maar geen enkele collectieve sector overleeft dit ultrakrappe begrotingsbeleid van Zalm.”
Bovenstaande tekst haalden we uit Vrij Nederland van 19/02/2000.
Het cliché 'operatie geslaagd, patiënt overleden' wordt gebruikt m.b.t. een perfect georganiseerde ramp, wanneer een technisch succes uiteindelijk resulteert in een algemene mislukking of anders gezegd: wanneer iemand tenonder gaat aan zijn eigen succes. Iets kan technisch goed zijn, maar toch niet voldoen aan de verwachtingen van de patiënt. De vraag is dan of de operatie wel geslaagd is.
Een komedie uit 1941 van Ary den Hertog droeg de titel ‘Operatie geslaagd’, hetgeen toen in de volksmond al werd aangevuld met ‘patiënt overleden.’ De uitdrukking was toen al ruim gekend. De oudste Nederlandse vindplaats tot nu toe dateert dan ook van 1935.
Mogelijk gaat ze terug op de titel van een volkstoneelstuk. Evengoed kan ze ontleend zijn aan het Engels. 'The operation was succesful - but the patient died' vinden we reeds terug in de ‘The Dutch shoe mystery’ (1933) van detectiveschrijver Ellery Queen.
In het Duits zegt men: 'Operation gelungen, Patient tot'. Bij onze oosterburen is de oudste vindplaats er ééntje uit 1963: Marion Gräfin Dönhoff: ‘Die Bundesrepublik in der Ära Adenauer’. En in 1974 ging in Duitsland de film ‘Operation gelungen, Patient tot’ van de Italiaanse regisseuse Lina Wertmüller in première. De originele Italiaanse titel luidde: ‘Tutto a posto e niente in ordine.’ Ook de film ‘Young doctors in love’ werd in 1982 in Duitsland uitgebracht onder bovenstaande titel.
In het Amerikaans-Engelse slang wordt dergelijke situatie treffend verwoord door het begrip SNAFU: Situation Normal, All Fucked Up. De uitdrukking is dus veel internationaler dan we denken.