Het Syndroom.

Onlangs zat ik een paar dagen thuis met een vreemde aandoening: tintelende benen, ongecontroleerde kramp in de kuiten en een soort rusteloosheid waardoor ik voortdurend in beweging moest blijven. Het oordeel van de dokter liet niet lang op zich wachten: ‘Jij hebt RLS.’ Mijn verbazing moet zichtbaar geweest zijn want hij liet er snel op volgen: ‘Ga maar eens googelen’. En inderdaad, ik had er nog nooit van gehoord, maar over RLS (Restless legs syndrome) bestaan er diverse websites.
Dit zette mij aan het denken. Hoeveel syndromen zouden er eigenlijk bestaan? Creëert de medische wereld er misschien voortdurend bij? En niet alleen de medische wereld.

Vrouwen die met de regelmaat van een klok afgeranseld worden door hun echtgenoot en die ondanks de dagelijkse terreur bij hun man blijven, ja hem zelfs verdedigen indien nodig, het bestaat. De psychiatrie heeft voor dit verschijnsel ooit de mooie naam ‘Stockholmsyndroom’ bedacht. Over het ontstaan van deze term heb ik het binnenkort nog wel eens.

Syndroom is een medische term voor een combinatie van ziekteverschijnselen. Men zou evengoed kunnen spreken over een symptomencomplex of ziektebeeld. Syndroom komt van het Griekse ‘sundromè’ (samenloop) maar bereikte ons via het Frans in de achttiende eeuw. Bij uitbreiding wordt syndroom ook gebruikt voor geestestoestanden die beschouwd worden als pathologisch: denk maar aan schizofrenie.
In het meer populaire hedendaagse taalgebruik staat de term ook voor een gedragspatroon dat geassocieerd wordt met een persoon (fictief of echt), een groep, een bepaalde plaats of een zaak. In die zin is het eigenlijk een cliché geworden dat geliefd is bij journalisten. Vooral na de release van de film ‘The China Syndrome’ in 1979, met Jane Fonda en Jack Lemmon in de hoofdrollen, doken plots allerlei merkwaardige syndromen op.
De nucleaire ramp in Tsjernobil leverde het voorlopige hoogtepunt. Nadat ook in Europa sporen van radio-activiteit gevonden waren, had de pers het voortdurend over het Tsjernobilsyndroom. In Frankrijk ontstond begin jaren negentig van vorige eeuw heel wat beroering rond het zgn. Berlusconisyndroom, de privatisering van een televisiekanaal. Zo kan men het woord syndroom gerust achter eender welke persoon of toestand plakken. Het is een gemeenplaats geworden.

Toch wil ik volgende week wat nader ingaan op bepaalde (medische) syndromen. In het Engelse en Franse taalgebied (beide veel groter dan het onze) wordt over zowat elk onderwerp (je kunt het zo gek niet bedenken of het bestaat) een woordenboek samengesteld. Als verzamelaar van woordenboeken ben ik echter nooit op een werk over uitsluitend syndromen gestuit. Misschien volstaat één boek gewoon niet.