Alles kits onder de rits?

Rijmende woordparen of zinnen zijn in onze taal beslist niet ongewoon. Denken we maar aan ‘hoog en droog; raar maar waar; wijd en zijd’ of aan het stafrijmende ‘glim en glitter; kommer en kwel’. Ons alledaags taalgebruik zit in feite vol met dit soort beginnerspoëzie.

Een gouwe ouwe (al vele decennia oud en nog steeds populair) is de informele begroeting ‘alles kits onder de rits’, dat zoveel betekent als: hoe gaat het? Alles in orde? De toevoeging ‘onder de rits’ heeft slechts één functie: de intensivering. Het rijm onderstreept nog eens wat vooraf gaat.

Kits komt ook alleen voor, met als nevenvorm (ondertussen verouderd) : kips. Het woord is terug te voeren op het Jiddische ‘(alles) gietes’, dat op zijn beurt is afgeleid van het Duitse ‘alles Gute’. Het WNT citeert Brusse met Boefje (uit 1903). Het rijm moet later gevormd zijn want daarvan vinden we in dit monumentale woordenboek geen spoor. Ook niet van de grappige toevoeging ‘kachel in bed, kindje in de kolenbak’ (o.a. terug te vinden in het werk van volksschrijvers zoals Piet Bakker en A.M. de Jong). Dimitri Frenkel Frank gebruikte de rijmvorm in zijn Memoires van een lafaard (1986), zij het met een andere bijwoordelijke bepaling van plaats. Bij hem wordt het ‘alles kits achter de rits’.

In dezelfde sfeer en uit de jaren zestig van vorige eeuw stammend, is de kinderlijke begroeting ‘Dag meneertje koekepeertje’, waarop meestal de standaardrepliek ‘dag juffrouw Kattemauw’ volgt. Het is poëzie van de straat. Het wordt door kleine kinderen geroepen naar volwassenen en het slaat nergens op. Bij Peter van Straaten (in diens Luxe-verdriet, uit 1988) impliceert het iets ondeugends: “wat ik altijd zo merkwaardig vind.... kijk, mannen.... en ook deze mannen .... apart, ieder voor zich .... dan zijn het gewoon mannen .... maar niet zodra ze samen gaan lunchen, als echte heren, dan veranderen ze onmiddellijk in meneertjes koekepeertjes. “

De VPRO had een paar jaar terug een programma waarin kinderrollen door volwassenen werden gespeeld en waarbij voor volwassen karakters kinderen gekozen werden. De titel van dit programma was: Dag Meneer De Koekepeer, een bewijs dat dit kinderrijmpje het nog steeds goed doet.